شرایط اصل برائتشرایط اصل برائت، امور لازم در اجرای اصل برائت می باشد. ۱ - معنای شرایط اصل برائتشرایط اصل برائت، شرایطی است که با نبود آنها، اصل برائت جاری نمی‌گردد. ۲ - شرایط اجرای برائت از نظر اصولیوناصولیون در زیر این عنوان معمولا از شرط جستوجوی از دلیل ، سخن به میان آورده و آن را در جاهایی که به وجود آن ظن است، فی الجمله واجب دانسته‌اند. نسبت به وجوب جستوجوی از دلیل، تفصیل‌هایی در کلام اصولی‌ها وجود دارد: عده‌ای بین برائت نقلی و عقلی و برخی بین شبهات موضوعی و حکمی تفصیل داده‌اند. برای آگاهی از تفصیل اول، به مستندهای شرایط برائت شرعی و برائت عقلی، رجوع شود. اما نسبت به تفصیل دوم، مشهور اصولیون ، جستوجو از دلیل را در شبهه موضوعی لازم نمی‌دانند، اما در شبهه حکمی به وجوب جستوجو اعتقاد دارند، زیرا عدم جستوجو در جاهایی که نسبت به وجود احکام در آنها ظن وجود دارد، مثل کتاب‌های حدیث ، موجب تضییع احکام و اهمال نسبت به تکالیف واقعی می‌گردد. البته نظریات دیگری در مقابل نظریه مشهور وجود دارد؛ برای مثال، بعضی جستوجو را هم در شبهات حکمی و هم در شبهات موضوعی لازم می‌دانند. ۳ - شرایط دیگر اجرای برائتشرایط دیگری نیز برای جریان برائت در نظر گرفته شده که به نظر می‌رسد از شرایط عمومی اجرای هر یک از اصول عملی بوده و اختصاص به برائت ندارد، ازجمله این که، اصل برائت در جایی جاری می‌شود که اصل موضوعی دیگری که رافع شک در آن است جاری نشود، زیرا در صورت جریان، بر اصل برائت حاکم خواهد بود؛ برای مثال، اگر در حلیت گوشت و صحت تذکیه حیوانی شک شود، اصالت عدم تذکیه در مورد آن جاری می‌گردد و میته محسوب می‌شود، در نتیجه، نسبت به حرمت خوردن گوشت آن برائت جاری نمی‌گردد، زیرا شک در حلیت با اجرای اصل موضوعی بر طرف شده است. [۲]
منهاج الاصول، عراقی، ضیاء الدین، ج۴، ص۳۲۸.
[۳]
کفایة الاصول، فاضل لنکرانی، محمد، ج۵، ص (۱۳۶-۱۳۵).
[۵]
کفایة الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، ص (۴۲۴-۴۲۳).
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۰۷، برگرفته از مقاله «شرایط اصل برائت». |